2024-05-07

Een negatief zelfbeeld? Wat bedoelt u precies?

Al nadenkend over de blog van mei schoot me een verhaal te binnen dat een collega me ooit vertelde over de Dalai Lama. Tijdens een van zijn huiskamer conferences stelde Sharon Salzberg (auteur en docent van boeddhistische meditatiepraktijken in het Westen) de Dalai Lama de vraag hoe zij haar studenten met een negatief zelfbeeld kon helpen. De Dalai Lama begreep haar vraag niet en vroeg of ze hem wilde verduidelijken. Ook na uitleg en overleg met Thupten Jinpa, de belangrijkste Engelse vertaler van de Dalai Lama, kwam hij er niet uit. Uiteindelijk bleek dat er geen Tibetaans woord bestaat voor ‘negatief zelfbeeld’, simpel weg omdat dat daar niet voorkomt.
 
Als er in Nepal een negatief zelfbeeld niet voorkomt en er dus geen woord voor bestaat, zou dit dan een aangeleerde toestand zijn?

Tijdens het gesprek met de bewuste collega, die vele malen in Nepal en Tibet is geweest, vertelde hij me dat de focus bij het leren in Nepal ligt op het doen in plaats van op het resultaat. Nou heb ik een levendig inbeeldingsvermogen, waardoor ik onmiddellijk terug dacht aan mijn kindertijd en de plakplaatjes of stempels die je kreeg bij taal- en rekenwerkjes als je niet of nauwelijks fouten had gemaakt in je werkje. Al had ik nog zo mijn best gedaan op een werkje, dat plaatje of stempel kreeg ik pas als het (bijna) foutloos was. Als ik dan sip was, omdat ik geen plaatje had gekregen voor mijn noeste arbeid, kwam steevast de uitspraak: ‘Je kunt niet meer doen dan je best’. Troostende woorden, maar kennelijk was mijn beste dus toch niet goed genoeg………

Ik besefte ineens hoe vaak ik mezelf stom had gevonden, omdat ik iets ‘weer niet goed’ had gedaan. Zo vaak, dat zelfs het woord ‘goed’ een trigger werd en ik dikwijls afhaakte met mijn aandacht als ik dat woord hoorde. Wat ik overigens pas ontdekte tijdens het eerste jaar van de opleiding Somatic Experiencing…..

Hoe zou het geweest zijn als ik een plakplaatje zou hebben gekregen, gewoon omdat de juf zou hebben gezien dat ik erg mijn best had gedaan op een taalwerkje? Ongeacht het aantal fouten dat er in dat werkje zat. Wat als zij me had aangemoedigd om bij een werkje vol fouten het nog eens te doen, gewoon om te zien of ik het dan gemakkelijker zou vinden?

Maar hoe moedig je iemand aan om een werkje opnieuw te doen, zonder te zeggen, dat hij/zij het ‘niet goed’ gedaan heeft? Kennelijk ligt de focus dusdanig op het doel, dat het gemakkelijk is te vergeten dat het gaat om de weg er naartoe. Het is die weg, die ons kan leren wat er nodig is om een doel te behalen. Door de focus op de weg (en dus op jezelf) te hebben, kan je weten wat je nodig heb om bij het uiteindelijke doel te komen. En wie weet, bepaal je gaandeweg wel dat je helemaal niet naar dat einddoel wilt en besluit je een heel andere kant op te gaan. Wat een bevrijding zou dat zijn!

In een van de artikelen die ik las over het verhaal van de Dalai Lama, kwam ik de conclusie tegen, dat een negatief zelfbeeld een geconditioneerde toestand is. Dus een patroon dat ons inderdaad zou zijn aangeleerd. Uit de herinneringen die bij mij bovenkwamen bij het lezen van de verschillende artikelen, concludeer ik hetzelfde. Ik vind het een mooie conclusie, want in die conclusie zit een keuze: de keuze om het aangeleerde patroon aan te houden of de beslissing te nemen om mezelf bewust te worden van het aangeleerde patroon en de keuze te maken steeds de focus op mezelf te richten, dus in het hier en nu te blijven. Of anders gezegd: de focus op de weg in plaats van op het uiteindelijke doel. De weg is hier en nu, het doel ligt in de toekomst. Hier en nu kan ik iets veranderen. Wat de toekomst brengt of hoe die eruit zal zien, kan ik niet weten en het verleden is geweest. Door hier en nu te zijn, kan ik mezelf geven wat ik nodig heb om oké te zijn, veilig te zijn. Als ik elke keer dat ik mijn aandacht in de toekomst of het verleden heb de keuze durf te maken om in het hier en nu te zijn, kan een oud patroon uitdoven.

Een negatief zelfbeeld, gebrek aan eigenwaarde of zelfrespect, faalangst, het zijn geen ziektes of normale toestanden waar we mee moeten leren leven of mee moeten leren omgaan. Het zijn aangeleerde patronen. En wat aangeleerd is, kun je ook afleren of misschien beter gezegd ‘ont-leren’.

Mocht je nu denken: ‘Je kletst lekker voor je leeftijd! Weet je wel hoe lastig dat is?’, weet dan dat het echt mogelijk is. Of om in termen te blijven: Waar een wil is, is een weg. Lastig? Soms. Maar weet dat ik een stukje mee kan lopen op die weg om je een beetje wegwijs te maken.

Liefs, Jolande